Boek Recensie: The Power Of The Powerless
Deze week een boekrecensie over The Power Of The Powerless van Václav Havel geschreven door Rick van den Berg.
Dit boekje kwam op mijn pad via een video van Academy Of Ideas op Youtube.
Hier zat een stukje uit het boek over ‘parallelle structuren’ in. Dit sprak me dusdanig aan dat ik het boek 
voor mijn verjaardag vroeg. Mijn familie heeft zich er toch al bij neergelegd dat ik aan het radicaliseren ben…
Václav Havel
Het boek is geschreven door Václav Havel die tijdens een communistisch regime leefde, in dit geval in Tsjecho-Slowakije. Niet alleen was hij zeker actief in een tegenbeweging en schreef hij mee aan een manifest dat meerdere keren in dit boek wordt genoemd, maar uiteindelijk is de schrijver de president geworden van zowel Tsjecho-Slowakije als later van Tsjechië. Helaas bracht dit boek hem wel een gevangenisstraf van drie jaar. Voor hem waarschijnlijk hoogst overbodig bewijs hoe een totalitair systeem werkt.
Verandering via Politiek
Grappig genoeg is Václav Havel in dit boek echter heel sceptisch en kritisch als het gaat om verandering via de politieke machine. Hij claimt (terecht) dat er veel meer beweging vanuit het volk moet komen om een totalitair regime omver te werpen.
Gelukkig onderschrijft hij alleen wel dat dit niet via een revolutie moet gebeuren, maar vanuit een massaal sentiment dat hij “Living in Truth” noemt (wat tevens een boek is van hem). Dus niet met gewelddadige protesten en vurige acties, maar door het systeem kort door de bocht gezegd zoveel mogelijk te negeren en dit als voorbeeld te stellen naar anderen.
Revolutie
Wetende dat alle (gewelddadige) revoluties zijn aangewakkerd of gefaciliteerd door de elite waar veel mensen tegen protesteren, is zijn methode uiteindelijk een stuk effectiever en menselijker – hoewel trager en dus ogenschijnlijk ontoereikend. Vandaar dat veel mensen de afgelopen jaren wekelijks demonstreren en andere mensen boos aankijken die dit niet doen. Het gaat er meer om dat je niet meegaat in bepaalde leugens en onmenselijke systemen, en dit gedrag laat zien aan de mensen om je heen. Felle protesten kunnen effectief zijn, maar kunnen ook worden aangewend om een onderdrukkend systeem te vergoelijken, of dit systeem nog strakker aan te spannen wat vervolgens een spiralend effect heeft. We moeten daarbij onthouden dat de bekende revoluties zijn toegelaten, gefaciliteerd, en vaak zijn geïnitieerd door de heersende macht om de maatschappij een andere kant op te sturen daarna. Order Out Of Chaos.
Leef in Waarheid
Ter voorbeeld van meegaan in een systeem haalt Václav Havel aan hoe een winkelier een procommunistische poster ophangt. De schrijver vraagt zich af of dit iemand is die echt gelooft in de ideologie, of zoals we nu vaak horen “geen gedoe wil” en maar meegaat in alle gekkigheid die een regering dicteert. Terwijl het veel krachtiger zou zijn als het via een sneeuwbaleffect blijkt dat het merendeel van de bevolking ‘klaar is’ met dit systeem en dit laat blijken door niet mee te gaan in steeds engere en extremere systeemsveranderingen (doorgaans ten koste van en inwoners en ten bate van de heersende orde). Door toch mee te gaan en dit aan elkaar te laten zien op diverse manieren stem je in met elke soort verergering van het systeem:
“…each helps the other to be obedient.”
Correctiesysteem
Václav Havel waarschuwt voor een kantelpunt waarbij toxische ideologieën die ver van de realiteit zijn verwijderd de overhand nemen. Hij beschrijft hoe een gezonde maatschappij constant bepaalde correcties toepast, zoals je bij de aandelen- of cryptomarkt wel eens ziet na een ongekende stijging. Zodra een systeem dit steeds minder en vervolgens niet meer doet, zie je dat desbetreffende ideologie steeds meer afdwaalt van de realiteit en dat het systeem meebeweegt en steeds totalitairder wordt. Treffend zegt hij dat de ideologie een schijnwerkelijkheid op zichzelf wordt, en het systeem volledig ten dienst staat van de ideologie.
“A world of appearances, a mere ritual, a formalized language deprived of semantic contact with reality and transformed into a system of ritual signs that replace reality with pseudo-reality”.
Dit kwam me griezelig bekend voor. Het veranderen van taal, bizarre ritualistische gedragsveranderingen, en het creëren van een soort filter over de realiteit. In een ander blog noem ik het een betovering waar mensen massaal slachtoffer van zijn zonder het door te hebben of te willen erkennen.
“It is built on lies. It works only as long as people are willing to live within the lie”
Stigmatiseren van Mensen
Het boek behandelt de term ‘dissident’ uitvoerig, en de schrijver heeft er geen goed woord voor over. In principe is het een duidelijk teken in wat voor eendimensionaal, rigide en homogeen systeem bent terechtgekomen. Het stigmatiseren van ‘dwarsliggers’ in ook onze huidige maatschappij is behoorlijk duidelijk. Ga je niet volledig mee met het overheidsverhaal en bijbehorende mantra’s, krijg je meteen een label op. Het eindigt meestal op -foob, of het is iets infantiels als ‘wappie’ zodat je meteen diegene kunt negeren als waardevolle bron van informatie. Verder zie je een aanpassing van taal, en het veranderen van ons denken. Denk bijvoorbeeld aan het normaliseren van obesitas, ‘zelfs’ in medische kringen, onder de vlag van ‘fat acceptance’.
Betrokken Mensen
Wat pakkend wordt beschreven in het boek is hoe een collega bij een brouwerij waar Václav Havel werkte eindigde als ‘dissident’. Deze zeer betrokken werknemer zag hoe de brouwerij werd overgenomen door menen die meer politieke invloed hadden dan kennis van bier (brouwen). Vervolgens gaf hij meerdere keren kritiek, uiteindelijk in de vorm van een uitgebreide brief vol verbeterpunten. In een gezond bedrijf zou zo iemand worden gehoord en zelfs promotie krijgen als zijn inzet zorgde voor een verbetering van het bedrijf. In de realiteit werd deze werknemer ontslagen en gekenmerkt als politieke saboteur, en zijn brief als lasterlijk.
Na dit zelf meerdere keren te hebben meegemaakt en dit bij andere mensen te hebben gezien, begrijp ik meteen hoe de schrijver dit spiegelt aan de maatschappij zelf. Een (groot) bedrijf is immers vaak een zo rigide, onpersoonlijk en ‘top down’ systeem. Vandaar dat er ook veel parallellen vallen te ontdekken tussen werken bij een bedrijf, en leven in een dichtgetimmerd – en steeds meer rigide wordend – systeem.
Parallelle Samenleving
Zoals eerder gezegd sprak me citaat over ‘parallelle structuren’ me aan in de video. Tegen het einde van het boek legt Václav Havel uit hoe die structuren ontstonden in zijn land onder het juk van communisme. Soms zijn het kleine vluchtige bewegingen, andere keren beter uitgedachte en praktisch uitvoerbare plannen. Ook in deze tijd rukt het idee van een parallel samenleving op. Als een soort samenleving 2.0 die naast Het Systeem plaatsvindt. Op zich een mooi idee, en wellicht op een bepaald niveau een goede maar tijdelijke oplossing. Het systeem moet namelijk imploderen om écht de weg vrij te maken voor een ander soort samenleving. Anders is de kans groot dat de parallelle samenleving alsnog (hetzij met grof 
geweld) wordt geabsorbeerd door het totalitaire systeem waarnaast de parallelle structuur probeert te bestaan. Vereniging of vernietiging.
Gevangen in de Technologie
Of het anno 2022 lukt om dit voor elkaar te krijgen is de vraag, en volledig afhankelijk van hoeveel mensen er participeren in deze alternatieve samenleving. Een voorwaarde die uiteraard toen ook al gold. Het nadeel is dat de technologie nu meer geavanceerd is en een stuk meer ons leven is binnengedrongen, en dat de constante surveillance nog invasiever is geworden. Nota bene via apparatuur die we zelf ons leven hebben binnengehaald in de vorm van smartphones, camera’s, internet, en andere elektronica dat voortdurend een signaal (dus informatie) uitzendt.
“Technology – that child of modern metaphysics – is out of humanity’s control, has ceased to serve us, has enslaved us and compelled us to participate in the preparation of our own destruction.”
De Vrije Democratie
Aan het einde van één van de laatste hoofdstukken klinkt er weinig hoop op politieke redding:
“In 1968 I felt that our problem could be solved by forming an opposition party that would compete publicly for power with the Communist Party. I have long since come to realize, however, that it is just not that simple and that no opposition party in and of itself, just as no new electoral laws in and of themselves, could make society proof against some new form of violence.”
Een treffende waarheid die we ook keer op keer bevestigd zien worden. Ook nu in Nederland en in andere westerse landen, die we nog steeds vrije democratieën noemen, zie je dat Orwells beeld van de toekomst niet ver verwijderd is:
“If you want a picture of the future, imagine a boot stamping on a human face—for ever.”
Het dunne laagje vrijheid, wat dat ook moge betekenen, kan bij het minste of geringste worden weggespoeld onder de noemer van een gezondheidscrisis, of uit klimaatnood. Niet gek, we werden namelijk meer dan twee millennia geleden al door Plato gewaarschuwd voor deze utopische bubbel die we ‘democratie’ noemen. Hij stelde dat democratie met onder andere honger naar absolute vrijheid, en een situatie waar mensen politieke macht vergaren voor persoonlijk gewin, eindigt in tirannie.
Optimistische Noot
Ondanks deze ontnuchterende kijk op wat voor systeem er altijd om de hoek kijkt, wordt het boek afgesloten met eventuele optimistischere opties. Hetzij theoretisch. Niet zozeer parallelle structuren, want dat zijn meer tijdelijke noodoplossingen, maar een meer constructieve poging tot oplossingen. Kleine gemeenschappen waarin mensen meer zeggenschap hebben en meer autonomie. Met een minimum aan ‘externe bemoeienis’, oftewel een geheel andere invalshoek als de landelijke politiek nu heeft (of beter gezegd de EU en supranationale NGO’s daarboven). Dit lijkt meer op de soort samenleving waar Tom Zwitser over spreekt in zijn Heerlijke Platte Wereld.
Václav Havel is overleden in 2011, dus heeft de stroomversnelling waar we de afgelopen jaren in zitten niet meegemaakt. In hoeverre hij toch in het globalistische systeem in is gelokt of zelfs al vanaf het begin aan heeft meegeholpen is me niet duidelijk geworden. Waarom ik me dat afvraag komt voort uit zijn ontmoetingen met figuren die gelieerd zijn aan het World Economic Forum. Desalniettemin vraag ik me af of hij (ver) voor zijn dood al voorzag dat we uiteindelijk in eenzelfde soort systeem zouden belanden als waar hij uit brak enkele decennia geleden. Een logisch gevolg, als je ziet dat er constant dezelfde families of dezelfde soort mensen helemaal bovenin aan de touwtjes trekken…
Heeft mijn informatie je verder op weg geholpen?
Overweeg dan om een (eenmalige) donatie te doen.
6>